احتمال و شانس
چند نکته در مورد احتمال و شانس:
احتمال وقوع یک پدیده (P) بین صفر تا یک تغییر می کند. احتمال برابر با نسبت تعداد حالات مساعد برای وقوع یک پدیده به تعداد کل حالات است.
شانس وقوع یک پدیده (Odds) بین صفر تا بی نهایت تغییر می کند. شانس وقوع یک پدیده، به صورت نسبتِ احتمالِ وقوع یک پدیده به احتمالِ عدمِ وقوع آن پدیده تعریف می شود.
میزان شانس وقوع یک پدیده، زمانی به احتمال وقوع آن پدیده نزدیکتر است که پدیده نادرتر باشد. مثال: اگر احتمال برابر با صفر باشد، شانس برابر با صفر خواهد بود، اگر احتمال یک بیماری یک دهم باشد. طبق تعریف، شانس آن بیماری یک نهم خواهد بود و اگر احتمال افزایش یابد مثلا یک دوم باشد شانس برابر با یک می باشد. و همچنین اگر احتمال برابر با یک باشد شانس برابر با بی نهایت خواهد بود پس می بینیم که محدوده ی احتمال بین صفر تا یک و محدوده ی شانس بین صفر تا بی نهایت است ودر ضمن هر چه احتمال کمتر باشد یعنی بیماری نادرتر باشد درنتیجه شانس به احتمال نزدیک تر خواهد بود به عبارتی شانس از صفر تا بینهایت و احتمال از صفر تا یک میل می کند.
وقتی بیماری نادرتر باشد بهتر است از مطالعاتی استفاده شود که مسیر آن ها از بیماری به سمت مواجهه است چون پیدا کردن افراد بیمار سخت تر است که در این مواقع از مطالعات مورد شاهدی استفاده می کنیم. که در این مواقع که بیماری نادر است شانس به احتمال نزدیک است.
وقتی شانس یک پدیده در دو گروه بر هم تقسیم شود نسبت شانس به دست می آید
نسبت شانس (Odds Ratio) در مطالعات مورد شاهدی استفاده می شود و به این صورت تعریف می شود: نسبتِ شانسِ برخورد با عامل مواجهه در گروه بیمار به شانس برخورد با عامل مواجهه در گروه کنترل. نسبت شانس می تواند کمتر از یک باشدبه این معنی که عامل مواجهه، فاکتور محافظتی است. همچنین می تواند بزرگتر از یک باشد به این معنی که عامل مواجهه، فاکتور خطر است. و نسبت شانس می تواند برابر با یک باشد به این معنی که عامل مواجهه تاثیری روی بیماری ندارد. برای تعیین اعتبار آماری نسبت شانس باید این فرضیه را تست کرد که آیا نسبت شانس محاسبه شده با عدد یک تفاوت معنی داری دارد یا خیر؟ یا آیا دامنه ی اطمینان این نسبت شانس عدد یک را در بر می گیرد یا نه؟ که اگر در بر گرفت یعنی نسبت شانس معنی دار نیست.
در مطالعات همگروهی که مسیر از سمت مواجهه به بیماری است می توان از خطر نسبی استفاده کرد که زمانی است که احتما وقوع یک پدیده در دو گروه بر هم تقسیم شود.
خطر نسبی (Relative Risk) به این صورت تعریف می شود: نسبت احتمال بیماری در گروهی که مواجهه داشته اند به احتمال بیماری در گروهی که مواجهه نداشته اند. خطر نسبی می تواند کمتر از یک باشد به این معنی که عامل مواجهه فاکتور محافظتی است. همچنین می تواند بزرگتر از یک باشد به این معنی که عامل مواجهه فاکتور خطر است. و خطر نسبی می تواند برابر با یک باشد به این معنی که عامل مواجهه تاثیری روی بیماری ندارد. در مطالعات همگروهی از شاخص دیگری نیز استفاده می شود که از تفاضل احتمال بیماری در دو گروه به دست می آید که به آن ریسک اضافی (Excess Risk) یا ریسک منتسب (Attributable Risk) و یا اختلاف خطر (Risk Difference) می گویند:
ریسک اضافی= احتما بیماری در افراد مواحهه نیافته-احتمال بیماری در افراد مواجهه یافته
ریسک اضافی می گوید در گروهی که با عامل خطر تماس نداشته اند اگر در مواجهه با عامل خطر قرار بگیرند خطر بیماری چقدر در آن ها افزایش می یابد یا این که افرادی که با عامل خطر تماس داشته اند اگر عامل خظر حذف شود خطر ابتلا به بیماری چقدر در آن ها کاهش می یابد؟
در تعریف نسبت شانس و خطر نسبی از جهت مطالعه استفاده می شود، لطفا دقت کنید. به همبن چهت است که از خطر نسبی می توان در مطالعات همگروهی و مقطعی-تحلیلی استفاده کرد اما در مورد شاهدی نمی توان استفاده کرد و از نسبت شانس استفاده می کنیم و در شرایطی نیز یا توجه به احتمال بیماری می توان از آن در مطالعات همگروهی استفاده کرد.
دوستان اگر در این رابطه نظری دارند و یا مطلب نوشته شده ایرادی دارد ممنون می شم راهنمایی کنید.
حمیدرضا